کیست تخمدان چیست

کیست تخمدان در بین بانوان مسئله تقریبا رایجی است به طوری که حدود ده درصد از خانم ها با مشکلات جدیی مرتبط با آن مواجه اند. با این وجود بسیاری دیگر از بانوان از این مشکل مطلع نیستند و از دردهایی که این کیسه در ناحیه تناسلی ایجاد می کند خبر ندارند. گاها کیست تخمدان باعث بروز بیماری و مشکل در رحم و تخمدان می شود و در برخی موارد این کیسه مایع مشکلی ایجاد نمی کند. در ادامه این مقاله آشنایی بیشتری با کیست تخمدان خواهیم داشت.

آشنایی با کیست تخمدان

تخمدان ها قسمت در بدن بانوان هستند که وظیفه آن ها ترشح هورمون های زنانه و تولید تخمک می باشد. کیست تخمدان یا (Ovarian Cysts) به نوعی کیسه پر از مایع است که بر روی تخمدان ها ایجاد می شوند. کیست تخمدان انواع مختلفی دارد که بر اساس نوع آن، جنس داخل کیست نیز تفاوت پیدا می کند. به وجود آمدن این کیسه بر روی تخمدان ها می تواند بر عملکرد آن تاثیر منفی گذاشته و آن را مختل کند. البته این اتفاق نیز به نوع کیست مرتبط می شود یعنی اینکه این کیسه تا چه میزان می تواند مشکل آفرین باشد و یا صرفا نوعی زائده در دستگاه تناسلی باشد، به نوع و عملکرد آن بستگی دارد.

انواع کیست تخمدان

همانطور که گفتیم، برای شناخت اینکه کیست تخمدان تا چه میزان مشکل ساز یا قابل عبور است، بایستی جنس و نوع آن را بشناسیم. در ادامه آن ها را دسته بندی کرده و توضیح می دهیم:

کیست عملکردی تخمدان ( Functional ovarian cyst )

اولین نکته که باید در باره این نوع کیست بگوییم این است که کیست عملکردی تخمدان تقریبا در میان اکثر بانوان رایج است و نتیجتا خیلی مشکل ساز و خطرناک نیست. به طور عمده این نوع کیست ها در دوران مربوط به پریود ایجاد می شود و با آزادسازی تخمک عملا مشکلی ایجاد نمی کنند. اما در صورتی که این کیست ها در روند پریودی و تخمک گذاری مشکلی ایجاد کنند، در آن صورت باید به طور جدی تر به آن پرداخت. دسته بندی کیست عملکردی تخمدان به دو حالت است:

کیست تخمدان فولیکولی : در روند طبیعی پریود، بایستی از محل فولیکول های داخل رحم هورمون ها آزاد شوند . علاوه بر آن، دو هفته بعد از پریود وظیفه کیست عملکردی فولیکولی این است که یک تخمک در لوله فالوپ آزاد کند. اما در صورتی که این اتفاق نیفتد و تخمک از فولیکول رها نشود، مشکل کیست تخمدان عملکردی فولیکولی در فرد ایجاد می شود. در صورت بروز این حالت، کیسه بر روی تخمدان قرار گرفته و متورم می شود. بهتر است بدانید که در صورت نیاز، می توان جراحی کیست فولیکولار با لاپاراسکوپی انجام داد.

کیست تخمدان لوتئال ( یا کورپوس لوتئوم ) : گاهی اوقات مشکل بعد از ازادسازی تخم انجام می شود. در واقع بعد از رها کردن تخمک، فولیکول ها شروع به ایجاد هورمون ها می کنند، اما ممکن است در این حالت دریچه ای که تخمک رها می شود به نوعی مسدود شود. این اتفاق باعث بروز کیست تخمدان لوتئال در بانوان می شود.

همانطور که اشاره کردیم هر دو نوع کیست عملکردی در بیشتر افراد رایج است و ممکن است پس از گذشت زمانی مشکل ساز نشود. حالا دسته دیگر از کیست ها را بررسی می کنیم:

کیست پاتولوژیک تخمدان ( Pathological ovarian cyst )

در مورد این کیست با احتیاط بیشتری باید صحبت شود. کیست های پاتولوژیک در برخی موارد می توانند باعث بروز مشکلات بدخیم و متاستازی شوند. خوشبختانه شیوع این کیست ها در افراد کمتر است. دسته بندی این کیست ها به صورت زیر است.

کیست درموئید تخمدان ( تراتوم کیستیک ) : شایع ترین نوع کیست پاتولوژیک، کیست درموئید می باشد. این کیست به صورت یک توده کوچک خوش خیم از سلول ها در تخمدان است که خوشبختانه ایجاد متاستاز نمی کند. با تشخیص به موقع و شیوه های موثر می توان کیست درموئید را با جراحی از بین برد. البته توجه شود که در صورت اجازه رشد به آن ممکن است روند خونرسانی به تخمدان مختل شود و مشکلات جدی تری در این باره ایجاد شود.

کیست آدنوما تخمدان : این کیست خارج از تخمدان رشد کرده و با سلول های آن ایجاد می شود. اندازه کیست آدنوما می تواند بزرگتر از کیست درموئید شود و امکان ایجاد سرطان تخمدان را بیشتر می کند. کیست آدنوما حاوی موکوس یا مایع های دیگر است و کاملا به تخمدان می چسبد. روش درمانی مطمئن، امکان رشد توده سرطانی را کاهش می دهد.
دسته دیگری از کیست های مرتبط به این دسته، کیست شکلاتی است که جزوی از کیست های آندومتریوما می باشد.

بهتر است بدانید اندازه نرمال این کیست ها کوچک است و حدودا سه الی پنج سانتی متر در داخل یا خارج تخمدان است. اگر اندازه کیست ها بزرگتر از 5 سانت شوند، خطر آفرین خواهند بود.

دلایل بروز کیست تخمدان

به وجود آمدن کیست در تخمدان می تواند علائم مختلفی داشته باشد. از جمله آنها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• تغییرات هورمونی
• سندروم پلی کیستیک
• عفونت های دستگاه تناسلی
• عوارض جانبی داروها
• عوامل ژنتیکی

علائم کیست تخمدان

هرکدام از کیست های گفته شده می توانند علائم مربوط به خود را داشته باشند. با این حال برخی از آنها در اغلب کیست ها رایج است. در صورت مشاهده این علامت ها بهتر است آزمایش و چکاپ های لازم را داشته باشید:

• درد:ناحیه شکم، روده ، لگن، ران و ناحیه تناسلی
• مشکلات عمده در پریودی شامل: درد شدیدتر از قبل، بی نظمی و اختلال
• حساسیت سینه ها
• از علائم که گاها بروز می کند: تهوع، استفراغ، خونریزی واژینال خارج از سیکل پریودی، درد هنگام رابطه جنسی، تکرر ادرار و غیره.

چگونه متوجه کیست تخمدان شویم؟

دردها و مشکلاتی که در ناحیه تناسلی ممکن است ایجاد شوند علت های مختلفی دارند. در واقع عوامل مختلفی باعث بروز درد و مشکل هستند. این بیماری دارای علائم اختصاصی برای تشخیص های زود هنگام و پیشگیری نیست، ولی پزشکان توصیه می کنند در صورتی که درد های مداوم در ناحیه شک و لگن دارید و یا سیکل قاعدگی منظمی ندارید بهتر است هر چند وقت یکبار آزمایشات لازم را انجام دهیم. .برای اینکه متوجه شویم آیا به کیست تخمدان مبتلا هستیم یا خیر، بایستی با توصیه متخصص چک آپ های زیر را انجام داد:

• سونوگرافی: غالبا برای کیست های عملکردی تخمدان که علائم خفیف تر و خطر کمتری دارند از سونوگرافی استفاده می شود و در صورت تایید کیست، درمان لازم انجام می شود.
• لاپاراسکوپی : در بررسی با لاپاراسکوپی، متخصص دید واضح تری به تخمدان ها دارد و با ارزیابی اندازه و وضعیت کیست، می تواند بیوپسی، سیستکتومی و یا اووفورکتومی انجام دهد. در شرایط حاد نیز ممکن است لاپاراتومی انجام شود. همچنین بهتر است بدانید که درمان کیست درموئید با لاپاراسکوپی امکان پذیر است.
• تست ضد سرطان CA-125 یا تومور مارکر : این تست بعد از ازمایشات دیگر انجام می شود . پس از بررسی وضعیت کلی با سونوگرافی و یا روش های دیگر، با توجه به سابقه مراجعه کننده ممکن است تست تومور مارکر برای آنتی ژن CA-125 انجام شود. در صورتی که بیمار سابقه سرطانی داشته باشد این تست به تسریع روند شناسایی و درمان کمک می کند.

در این ویدیو می توانید جراحی کیست تخمدان را توسط بهترین جراح لاپاراسکوپی تهران، دکتر فاطمه چراغی فوق تخصص انکولوژی زنان مشاهده کنید.

پیشگیری از بروز کیست تخمدان

این عارضه روش پیشگیری قطعی و خاصی ندارد. با این وجود، بعضی اقدامات می تواند از ایجاد چنین مشکلی جلوگیری کند.

• معاینه منظم ناحیه لگنی و تناسلی
• توجه به سیکل پریود
• سلامت بدنی مناسب ( داشتن تناسب اندام )
• ورزش و تحرک کافی
• پرهیز از عادات بد مانند مصرف دخانیات و رژیم غذایی مضر
• داشتن تغذیه مناسب

سخن پایانی

کیست تخمدان، یکی از بیماری های رایج در بین خانم ها می باشد که یکی از علل مهم ایجاد ناباروری در بین خانم ها است. متاسفانه این بیماری دارای علائم اختصاصی برای تشخیص زود هنگام نبوده و معمولا بیماران در مراحل شدید متوجه وجود این بیماری می شوند. البته کیست های تخمدانی تا زمانی که کوچک و غیر ملتهب باشند، سبب ایجاد مشکلات حاد و بیماری نمی شوند و معمولا نوع خطرناک آن ها که کیست آدنوما می باشد . با تشخیص و درمان کیست تخمدان، می توان از آن به سلامت عبور کرد.